గుజరాత్ తీరంలో, అరేబియా సముద్రపు కెరటాల పలకరింపుల మధ్య, దివ్య తేజస్సుతో వెలుగొందుతోంది సోమనాథ దేవాలయం. ఇది కేవలం ఒక ఆలయం కాదు, అనాదిగా భారతీయ సంస్కృతికి, ఆధ్యాత్మికతకు ప్రతీకగా నిలిచిన ఓ అద్భుత గాథ! స్కంద పురాణం, శ్రీమద్ భాగవతం, శివ పురాణం వంటి ప్రాచీన గ్రంథాల్లో దీని ప్రస్తావన ఉందంటే, ఈ పుణ్యక్షేత్రం ఎంతటి ప్రాచీనమైనదో అర్థం చేసుకోవచ్చు. ఋగ్వేదంలోని ఓ శ్లోకంలో గంగా, యమునా, సరస్వతి నదులతో పాటు భగవాన్ సోమేశ్వరుడిని కీర్తించడం, ఈ తీర్థధామం యొక్క అపారమైన ప్రాముఖ్యతను స్పష్టం చేస్తుంది.

సోమనాథ్… గిర్ సోమనాథ్ జిల్లాలోని వేరావల్ దగ్గర, ప్రభాస్ పటాన్ అనే పవిత్ర ప్రాంతంలో కొలువై ఉంది. ఈ నేల ఎన్నో ఆధ్యాత్మిక ఘట్టాలకు సాక్షీభూతంగా నిలిచింది.

చంద్రుడి శాప విమోచనం – జ్యోతిర్లింగంగా సోమనాథుడు

పురాణాల ప్రకారం, చంద్రుడు తన మామ దక్ష ప్రజాపతి శాపం నుండి విముక్తి పొందడానికి భగవాన్ సోమనాథుడి అనుగ్రహం పొందాడు. శివ పురాణం, నంది ఉపపురాణాల్లో శివుడు “నేను ఎల్లప్పుడూ ప్రతిచోటా ఉన్నాను, కానీ ప్రత్యేకంగా 12 రూపాలలో, ప్రదేశాలలో జ్యోతిర్లింగాలుగా వెలసి ఉన్నాను” అని చెప్పాడు. ఆ 12 పవిత్ర జ్యోతిర్లింగాలలో సోమనాథ్ ఒకటి. అంతేకాదు, పన్నెండు జ్యోతిర్లింగాలలో ఇది మొదటిది కావడం ఈ ఆలయానికి మరింత ఆధ్యాత్మిక ప్రాధాన్యతను చేకూరుస్తుంది. ఈ ఒక్క విషయం చాలు సోమనాథ్ ఆలయానికి ఉన్న అపారమైన ప్రాముఖ్యతను చాటి చెప్పడానికి!

నాలుగు దశల నిర్మాణం – కాలానికి అతీతమైన జీవన స్ఫూర్తి

సోమనాథ దేవాలయం నాలుగు దశలలో నిర్మితమైందని ప్రతీతి. మొదట చంద్రుడు బంగారంతో, తరువాత రవి వెండితో, శ్రీకృష్ణుడు చెక్కతో, చివరగా భీమదేవ మహారాజు రాతితో ఈ ఆలయాన్ని నిర్మించారు. ఈ దేవాలయం ఇస్లామిక్ దండయాత్రల వల్ల ఏకంగా ఆరుసార్లు ధ్వంసం చేయబడినప్పటికీ, ప్రతిసారి మరింత వైభవంగా పునర్నిర్మించబడింది. ఇది కేవలం ఒక ఆలయం కాదు, మన సమాజం యొక్క పునర్నిర్మాణ స్ఫూర్తికి, సాంస్కృతిక ఐక్యతకు ప్రతీక. కాలానుగుణంగా వచ్చిన దాడులను తట్టుకుని, సగర్వంగా నిలబడటం, భారతీయ సంస్కృతి యొక్క అజేయమైన శక్తికి నిదర్శనం.

ప్రస్తుత ఆలయం – సర్దార్ పటేల్ దూరదృష్టి ఫలితం

ప్రస్తుతం మనం చూస్తున్న ఏడవ ఆలయం కైలాస మహమేరు ప్రసాద్ శైలిలో నిర్మించబడింది. భారతదేశపు ఉక్కు మనిషి, సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ ప్రస్తుత ఆలయ నిర్మాణానికి మార్గదర్శకులు. ఆయన దూరదృష్టి, పట్టుదల కారణంగానే ఈ అద్భుత ఆలయం తిరిగి రూపుదిద్దుకుంది.

ఈ ఆలయం గర్భగృహం, సభామండపం, నృత్యమండపంతో కూడి, 155 అడుగుల ఎత్తైన శిఖరంతో అలరారుతుంది. శిఖరం పైభాగంలో ఉన్న కలశం 10 టన్నుల బరువు ఉంటుంది, ధ్వజదండం 27 అడుగుల ఎత్తు, 1 అడుగు చుట్టుకొలతతో ఉంటుంది. ఈ భారీ నిర్మాణాన్ని ఆనాటి సాంకేతిక పరిజ్ఞానంతో అంత ఎత్తుకు చేర్చడం, భారతీయ వాస్తుశిల్పుల అద్భుత నైపుణ్యానికి నిదర్శనం!

అబద్ధిత సముద్ర మార్గం – ప్రాచీన విజ్ఞానపు అద్భుతం

సోమనాథ్ ఆలయానికి ఆనుకుని ఉన్న “అబాధిత సముద్ర మార్గం, తీర్థ స్తంభం” (బాణం) దక్షిణ ధృవానికి అడ్డులేని సముద్ర మార్గాన్ని సూచిస్తుంది. దక్షిణ ధృవం వైపు ఉన్న అతి దగ్గరి భూభాగం సుమారు 9936 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. ఇది ప్రాచీన భారతీయ భూగోళ శాస్త్ర విజ్ఞానానికి, జ్యోతిర్లింగం యొక్క వ్యూహాత్మక స్థానానికి అద్భుతమైన సూచన. ఈ జ్ఞానం ఆ కాలంలోనే మన పూర్వీకుల దూరదృష్టిని, వైజ్ఞానిక పరిజ్ఞానాన్ని తెలియజేస్తుంది. మహారాణి అహల్యాబాయి పునరుద్ధరించిన ఆలయం ప్రధాన ఆలయ సముదాయానికి ఆనుకుని ఉంది.

శ్రీకృష్ణ నిర్యాణం – ఆధ్యాత్మిక కేంద్రం

సోమనాథ్‌లోని హరి హర్ తీర్థధామం, శ్రీకృష్ణుడి నిజధామ ప్రస్థాన లీలకు పవిత్ర స్థలం. ఒక వేటగాడి బాణం తగిలిన ప్రదేశం భాల్కా తీర్థంగా ప్రసిద్ధి చెందింది. బాణం తగిలిన తర్వాత, శ్రీకృష్ణుడు హిరణ్, కపిల, సరస్వతి నదుల పవిత్ర సంగమానికి, మరియు సముద్రంతో వాటి సంగమానికి చేరుకున్నాడు. ఆయన హిరణ్ నది పవిత్ర, ప్రశాంతమైన ఒడ్డున తన దివ్య నిజధామ ప్రస్థాన లీలను ప్రదర్శించాడు. ఇక్కడ నిర్మించిన గీతామందిరంలో, శ్రీమద్ భగవద్గీత యొక్క దివ్య సందేశం పద్దెనిమిది పాలరాతి స్తంభాలపై చెక్కబడి ఉంది. గీతామందిరం సమీపంలో శ్రీ లక్ష్మీనారాయణ మందిరం కూడా ఉంది.

బలరాంజీ గుహ, శ్రీకృష్ణుడి అన్న బలరాంజీ తన నిజధామం-పాతాళానికి ప్రయాణం చేసిన ప్రదేశం. ఇక్కడ పరుశరామ్ తపోభూమి ఉంది, ఇక్కడ భగవాన్ పరుశరామ్జీ తపస్సు చేసి, క్షత్రియ సంహార పాపం నుండి విముక్తి పొందాడు. పాండవులు ఈ స్థలాన్ని సందర్శించి, జలప్రభాస్లో పవిత్ర స్నానం చేసి, ఐదు శివాలయాలను నిర్మించినట్లు చెబుతారు. సోమనాథ్ ట్రస్ట్ ఈ మొత్తం శ్రీకృష్ణ నిజధామ ప్రస్థాన తీర్థాన్ని సమగ్రంగా అభివృద్ధి చేయడానికి కృషి చేస్తోంది.

సోమనాథ్ దేవాలయం కేవలం ఒక పుణ్యక్షేత్రం మాత్రమే కాదు, ఇది భారతీయ సంస్కృతి, ఆధ్యాత్మికత మరియు చరిత్రకు సజీవ సాక్ష్యం. ప్రతి రాయిలో ఒక కథ, ప్రతి శిలపైనా ఒక చరిత్ర దాగి ఉన్న ఈ ఆలయాన్ని దర్శించడం ఒక అద్భుతమైన అనుభూతి. ఇది కేవలం భౌతిక ప్రదేశం కాదు, కాలాతీతమైన జ్ఞానం, భక్తి, మరియు అజేయమైన స్ఫూర్తిని ప్రసరించే ఒక పవిత్ర క్షేత్రం. సోమనాథుని దర్శనం, మనసును ప్రశాంతం చేసి, జీవితానికి ఒక కొత్త అర్థాన్నిస్తుంది.